Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, cilt.57, ss.145-156, 2020 (Hakemli Üniversite Dergisi)
Bitki hastalıklarının kontrolü büyük oranda fungisitlerin, bakterisitlerin ve insektisitlerin
kullanımına dayanmaktadır. Bu kimyasallar patojenlere ve/veya bitki hastalıklarının
vektörlerine toksik olan bileşiklerdir. Ancak, kimyasal pestisitlerin ve/veya parçalanma
ürünlerinin çevre kirliliği ve gıda güvenliği sorunları nedeniyle kullanımınlarını
azaltmak/sınırlamak arayışı gündemde ilk sıraya oturmuştur. Bitki immunitesinin nasıl
arttırılacağı, son yıllarda bitki korumada yeni ve hızlı gelişen araştırma alanıdır. Elisitör
olarak da adlandırılan bitki immunitesini uyarıcı bileşikler biyolojik olan ve olmayan aktif
moleküller olmak üzere iki grupta toplanabilir. Biyolojik olanlar patojen ile konukçusu
arasındaki etkileşim sırasında üretilen aktif küçük moleküllerdir. Bunlar metabolitler,
oligosakkaritler, glikoproteinler, glikopeptidler, proteinler, polipeptidler, lipitler, maya
fermentasyon ürünü cerevisane ve diğer hücresel bileşenlerdir. Biyolojik olmayan aktif
moleküller ise, sentetik bitki immunitesi uyarıcı kimyasallardır. Başlıcaları; SA türevleri,
isonikotinik asit türevleri (INA), thiadiazole ve isothiazole türevleri, JA analoğu ve
β-aminobutirik asit (BABA)’tir. Bitki immunitesi uyarıcılarının bitkisel üretimde pratikte
kullanılması ilaçlama programlarında kimyasal pestisitlerin kullanım alanını daraltacak,
buna bağlı olarak da sürdürülebilir tarımın gelişmesine katkıda bulunacaktır. Bu
derlemede bitkisel üretimde biyotik hastalıklara karşı yeni kullanılmaya başlanan ve
kullanım alanı gittikçe genişleyen “biyolojik kaynaklı bitki immunitesi uyarıcıları” ile
“sentetik bitki immunitesi uyarıcı kimyasallar”a dikkat çekilmektedir.
Management of plant diseases relies substantially on the application of fungicides,
bactericides and insecticides. These pesticides kill or suppress both the pathogens
and their vectors. Either overuse or inappropriate use of chemical pesticides could
give rise to environmental pollution, food safety concern and side effects of non-target
organisms. Therefore, search for alternative ways of both reducing the use of chemical
pesticides has been on the top of the agenda. Methods that increase plant immunity
have been a new and rapidly developing field in plant protection research in recent
years. Immunity inducers can be divided into nonbiologically and biologically active
molecules. Biologically active molecules are active small molecules produced during the
interaction between the pathogen and its host. They are metabolites, oligosaccharides,
glycoproteins, glycopeptides, proteins, polypeptides, lipids, cerevisane obtained by
yeast fermentation processes and other cellular components. Nonbiologically active
molecules are synthetic immunity inducers. These are SA derivatives, Isonicotinic acid
derivatives (INA), Thiadiazole and Isothiazole derivatives, JA analog and β-aminobutyric
acid (BABA). The uses of plant immunity inducers in practice in plant production could
decrease both the numbers of applications and the total amount of pesticides in
sypraying programs, thus could contribute the development of sustainable agriculture.
In this review, recent studies are included on proteins, oligosaccharides and microbial
stimulants from biologically active molecules, and SA derivatives, isonicotinic acid
derivatives (INA), thiadiazole and isothiazole derivatives, JA analog, β-aminobutyric acid
(BABA) from synthetic immunity inducers related plant disease management.